Buiten- en binnenexpo

Picknicken op de Asuka-heuvel

Het park op de Asuka-heuvel in Edo (huidig Tokyo) werd in 1720 aangelegd. De shōgun Tokugawa Yoshimune, de militaire leider van Japan, liet er 1270 wilde kersenbomen planten. Niet veel later kregen ook gewone stedelingen toegang tot het park. Zo werd het al snel een hanami hotspot voor picknicks met mooi uitzicht. 

Ontmoeten en dansen onder de kersenbloesems

Op de schildering bovenaan is te zien hoe twee potentiële huwelijkspartners elkaar voor het eerst ontmoeten. De jongeman zit naast de huwelijksmakelaar onder de kersenbloesem te wachten, links komt zijn mogelijke bruid met gezelschap aangewandeld. 

Op de onderste schildering is hanami in volle gang: links speelt een geisha muziek, waarop de man in het midden een waaierdans uitvoert.

De krijgsheer Taira no Tadanori

Naast een vaardige militaire leider was Tadanori (?-1184) ook een fervent dichter. Het bekendst is zijn gedicht over slapen onder een kersenboom, met bloesems die over hem waken als een herbergier. Tadanori kwam om in de strijd en de vijand wist dat het zijn lichaam was, omdat hij dit gedicht nog bij zich droeg.    

Draagbare stapelbakjes met pruimenbloesems

Deze luxe lakwerk set heeft een decoratie van pruimenbloesems. Die bloeien eerder dan kersenbloesems, eigenlijk net na de sneeuw. Ze zijn van elkaar te onderscheiden door te kijken naar de vorm van de bloesemblaadjes. Kersenbloesems hebben een inkeping aan de bovenzijde van het blaadje. Pruimenbloesemblaadjes zijn gelijkmatig rond, zoals hier.  

Onderweg naar hanami picknick 

Dit gezelschap is goed voorbereid: mooie kleren, pakketten met iets te eten en drinken, en een opgerold matje om op te zitten. De toen al beroemde schilder Hokusai maakte zo een hele serie over het Japanse leven, in een stijl die Europees aandoet. Het papier ervoor kwam uit Zaandam en was door Nederlanders ingevoerd.

Ketel voor sake

Dit keteltje is bedoeld voor het schenken van sake, een drank gebrouwen van rijst. Soms kan het nog aardig koud zijn tijdens hanami. Dan is het prettig om de sake warm te drinken. Alcohol is van oudsher onlosmakelijk verbonden met de uitbundige viering van de bloei van de kersenbloesems.

Kersenbloesems (boven) en pruimenbloesems (onder) 

De pruimenbloesem bloeit het eerst in het nieuwe jaar. In China wordt deze bloesem al millennia gewaardeerd. In Japan ligt de nadruk op de kersenbloesem. De makkelijkste manier om ze van elkaar te onderscheiden is kijken naar de bloemblaadjes: die van de kersenbloesem hebben een inkeping aan de bovenkant, het pruimenbloesemblaadje is rond en gelijkmatig van vorm.

Acteur in vrouwenrol onder nachtelijke bloesems

In de (nog altijd) populaire theatervorm kabuki worden alle rollen door mannen gespeeld. Acteurs die vrouwenrollen spelen zijn te herkennen aan een paars lapje dat op hun voorhoofd gebonden is. Hier speelt Segawa Kikunojō III de rol van de ‘geest van de kersenboom’. Het kleurverloop onderaan wekt de spookachtige suggestie van opdoemen uit de avondnevel.  

Bloeiende kersenbomen bij de tempel Hasedera

Deze prent biedt een vogelvluchtperspectief op de boeddhistische tempel Hasedera, waar het een drukte van belang is. De overdekte trappen naar het hoofdgebouw voeren door een zee van kersenbloesems. Een adembenemende beklimming, qua schoonheid en aantal treden. De vergankelijkheid van de tere bloesems sluit symbolisch sterk aan bij aspecten van het boeddhisme.  

Prostituee van hoge rang paradeert onder kersenbloesems

Dit is Shigeoka uit het huis Okamotoya. Zij is hier opgenomen in de prentenserie ‘schoonheden in de laatste mode’. Jonge vrouwen die in en rond de officiële bordeelwijk leefden, stonden bekend als de ‘bloemen van Edo’ (huidig Tokyo). Maar de vele lagen zijde van haar kimono en de vele haarpennen kunnen niet verhullen dat dit een hard bestaan was.

Picknickset met gestapelde bakjes en sake-kruiken

Hanami begon vele eeuwen geleden als uitstapje voor de elite. Maar gaandeweg nam de algemene stadsbevolking het gebruik over. Toch zal deze luxe lakwerk set toebehoord hebben aan een welgestelde familie. De rijk gedecoreerde stapelbakjes gevuld met heerlijke hapjes, en goede sake in de bijpassende kruiken: dit was een accessoire om mee gezien te worden.  

De helden Yoshitsune en Benkei onder vallende kersenbloesems

Yoshitsune en Benkei behoren tot de beroemdste krijgers uit de Japanse geschiedenis. Ze stierven in de grote oorlogen van de twaalfde eeuw. De vallende kersenbloesem staat vaker symbool voor jong gesneuvelde strijders. De afgebeelde kersenboom zou ontstaan zijn door toedoen van Yoshitsune’s broer Noriyori. Voor de strijd ging hij bidden bij een tempel, en stak de kersentak die hij als paardenzweep gebruikte met de punt naar beneden in de grond. Daaruit groeide de ‘op zijn kop kersenboom’, sakasa sakura.

De tempel Miidera bij het Biwa-meer

Hiroshige ontwierp dit vogelvluchtperspectief op het Biwa-meer, niet ver van Kyoto. Kersenbomen bloeien bij de tempel Miidera, waarvan delen van het dak links in beeld zijn. Hiroshige plaatste vaker grote objecten vooraan in de compositie, om zo een sterker gevoel van diepte te geven.

De Togetsu brug in Arashiyama

Aan de noordwestkant van vroegere keizerlijke hoofdstad Kyoto ligt Arashiyama, ‘de stormbergen’. In het voorjaar bloeien de wilde kersenbomen daar op de flanken. De lange, vlakke ‘maan-oversteek-brug’ ligt al sinds de 9e eeuw op min of meer dezelfde plek. Met houten bekleding over het nu betonnen frame lijkt hij nog sterk op de oorspronkelijke brug.

Bloeiende wilde kers

In tegenstelling tot de kersenbomen die je nu tegenkomt in stad en park, komen de bloesems van de wilde kers tegelijk uit met de (roodachtige) bladeren. De wilde kers werd tot 150 jaar geleden (te)veel gekapt. Het hout groeit heel gelijkmatig in zomer en winter, wat de structuur ideaal maakt om drukblokken voor houtsneden van te maken.

Thee buiten bij de schrijn

De bloei van de kersenbloesems is een teken van de goden dat de boeren hun rijst kunnen gaan planten, volgens een oud gezegde. Zo is deze bloesem verbonden met het shintoïsme, de Japanse religie. Bij een shintō schrijn staan grote poorten, torii in het Japans, die de ingang van het heiligdom markeren. Net buiten de poort is een stalletje gemaakt met overdekte tatami-bankjes.

Wandelen in een park met bloeiende kersenbomen

Er zijn veel parken in Japan waar kersenbomen in grote rijen opgesteld staan. Bijvoorbeeld het grote park van Ueno in Tokyo. Hanami, oftewel ‘bloesemkijken’, wordt zo een soort onderdompeling in lichtroze wolken. Op deze foto, van ongeveer een eeuw geleden, zijn de bloesems op hun hoogtepunt, of nét er voorbij: er liggen al wat bloemblaadjes op de grond.  

Kersenbloesems kijken op de Asuka-heuvel

Een groepje vrouwen, mogelijk geisha, is naar het park gekomen op de Asuka-heuvel in Edo (huidig Tokyo). De militaire leider van het land, shōgun Tokugawa Yoshimune, hield hier graag valkenjachten. In 1720 liet hij er 1270 wilde kersenbomen planten. Iets later mochten ook stadsmensen hier komen. De steen links gedenkt dit gebaar van de shōgun, en staat er nog steeds.

Sakefles en kopje gemaakt van kersenhout

Deze set is gemaakt van kersenhout uit Arashiyama (bij Kyoto), een beroemde plek om kersenbloesems te bewonderen. De sakefles is feitelijk een segment van een dikke kersentak. De bast is er eromheen gelaten en de binnenkant is door draaiwerk uitgehold, en zwart gelakt. De dop, van binnen goud gelakt, doet tevens dienst als drinkkommetje.  

Luxe uitklapbare picknickset

Hanami is een moment om bloesems te bewonderen, maar je wordt zelf ook gezien. Het is dus ook een gelegenheid om mooie kleren aan te trekken. En met een draagbare picknickset ben je optimaal voorbereid. Het uitklappen van deze zeskantige set geeft toegang tot de fraaie lakwerk bordjes en gefineerde bakjes.

Bloeiende kersenbomen in de bordeelwijk Yoshiwara

In de grote stad Edo, huidig Tokyo, was een ommuurde wijk waar theehuizen en bordelen in rijen gerangschikt stonden. In deze perspectiefprent is dat goed te zien. Tussen de vele mannen op straat paraderen hier en daar prostituees van hoge rang (vaak eufemistisch courtisanes genoemd). Zij zijn te herkennen aan hun luxe kimono met veel lagen zijde en de vele haarpennen.