vlinder en chrysant
Auteur: Francine Brinkgreve

Draken & feniksen: welkome huwelijksgasten

Wie een kijkje neemt op onze collectiesite en zoekt op bruidskleding, kan een middaglang zoet zijn…een tulband uit Mumbai, gedragen door de bruidegom, een panty uit Lapland voor de bruid of een prachtige bolero uit een traditioneel Turks bruidskostuum: allemaal voorwerpen met een eigen verhaal. In dit Wereldverhaal lichten we alvast een tipje van de sluier op: lees gauw verder en ontdek waarom keizerlijke draken en feniksen van harte welkom waren op een Chinese trouwerij. 

Zoals je misschien in het Wereldverhaal over Chinees huwelijksgeluk in Indonesië hebt gelezen, emigreerden veel Chinese handelaren in de 19de eeuw naar de Indonesische archipel. Als sinds de 12de eeuw werd er door beide landen handelgedreven. Vanaf het einde van de 19de eeuw mochten ook Chinese vrouwen naar Indonesië emigreren. En natuurlijk werd er dus ook getrouwd! Nakomelingen van Chinese en Indonesische voorouders werden Peranakan Chinezen genoemd, afgeleid van het Indonesische woord anak dat kind betekent. 

Huwelijk Helene en Riki Tan
Huwelijk Helene Tan en Riki Kan, 1928. Foto: Universiteitsbibliotheek Leiden, fotocollectie KITLV

In onze collectie bevindt zich tussen al die bruidskleding van over de hele wereld ook een prachtig zijden kostuum uit China. In de jaren ’70 geschonken aan het museum door de heer Kan. Een bijzondere schenking: zijn grootmoeder Han Tek Nio was er in 1901 in Indonesië in getrouwd! Hierna is het kostuum nog gedragen door drie van zijn tantes, onder wie Helene Tan die in 1928 in het huwelijk trad. 

Keizerlijk geluk

Dit schitterende kostuum van de familie Kan is waarschijnlijk besteld in China. Chinese vrouwen hebben weliswaar bij hun immigratie het borduren geïntroduceerd in Indonesië, maar het maken van een bruidskostuum met tientallen geborduurde motieven en ingewikkelde borduursteken bleef het werk van specialisten in China.  De oranje kleur van het bruidskostuum was geliefd onder Peranakan Chinezen en werd kuning pinang masak genoemd: de kleur van een rijpe betelnoot. De motieven zijn geborduurd in zijden draden en goud- en zilverdraad. Het gebruik van zijde, waarbij de draden werden omwikkeld met hele smalle reepjes goud- en zilverpapier, was typisch Chinees.  

bruidskostuum

Op de voorkant van de draken-mantel is uiteraard het belangrijkste motief de draak afgebeeld. In China is de draak, lung, de absolute heerser over hemel en aarde. Hij heeft een goedaardig karakter. Meestal bevindt hij zich in de wolken, waar hij regen kan veroorzaken en vruchtbaarheid voor het land brengt.  

draakje met juweel

De schubben van zijn reptielachtige lichaam komen door het patroon in gouddraad goed naar voren. De vier poten hebben vijf klauwen, en daardoor wordt deze draak met de keizer geassocieerd. Vier klauwen waren vroeger bestemd voor mensen van adel, en drie klauwen voor de gewone man. 

Knoop

De Chinese draak zie je vaak afgebeeld jagend op een bal of een parel, ook wel juweel genoemd. Soms herkent men in deze bal de zon of de maan, soms de donder die regen aankondigt. De vlammen die uit de bol lijken te komen zouden dan de bliksem zijn.  

Op de mantel kom je ook veel wolkmotieven tegen; het domein van de draak. 

De keizerin is op de achterkant van de drakenmantel vertegenwoordigd in de vorm van de Chinese feniks, feng huang. Deze vogel die met de zon wordt geassocieerd, heerst over de andere vogels en symboliseert deugd en gratie. Bij een paar feng huang vogels verwijst feng naar het mannetje en huang naar het vrouwtje. Samen symboliseren ze huwelijksgeluk. Maar ook de draak en de feniks beelden samen huwelijksgeluk uit, het vruchtbare samengaan van man en vrouw. 

Feniks

Onderaan de mantel zie je een oceaan met veel golven. Samen met twee feniksen en een draak die verdwijnt achter de rots die uit de zee oprijst. Dit is in het Chinese wereldbeeld de kosmische berg, het centrum van de wereld. Het bruidskostuum als geheel beeldt de kosmische driedeling uit van hemel, aarde en oceaan. 

golven

Helemaal in de wolken

De kraag van het kostuum wordt wolkenkraag genoemd; wolken zijn immers de woonplaats van de draak. Aan de kraag, die over de jas wordt gedragen, zijn vier lange stroken bevestigd. Twee vallen op de rug en twee aan de voorkant van het lichaam. Midden achter hangt een lange franje, bedoeld om het kwaad af te weren.

Op de kraag zie je allerlei verschillende Chinese geluksmotieven, zoals de krab en de garnaal, de vlinder en de chrysant.  

detail

Van top tot teen

Laarzen maken het kostuum (bijna) compleet. Ook hierop zijn feniksen geborduurd, naast pioenen die staan voor rijkdom en eer. De bloesemtakken die je ziet worden geassocieerd met lente en nieuw leven. Het hele kostuum is dus vol geborduurd met symboliek die met leven, vruchtbaarheid en huwelijksgeluk heeft te maken. 

laarzen
RV-6206-1g

Voor het complete plaatje

Bij een bruidskostuum hoort eigenlijk ook een hoofdtooi, maar de familie Kan had deze niet meegenomen naar Nederland. In onze collectie bevindt zich gelukkig ook een bruidskostuum uit Pontianak, Kalimantan, waarbij de kroon wel aanwezig is. Dit kostuum was een geschenk van de Kapitein der Chinezen Lim Yen Long aan S.W. Tromp, die hier in de tweede helft van de 19de eeuw bestuursambtenaar was.  

Deze oude bruidskroon is gemaakt van messing, glaskralen, zijde en katoen, en rijk versierd met Chinese geluksmotieven. Het messing is gedeeltelijk groen gelakt en deels bedekt met de felblauwe veertjes van ijsvogels.  

De lange kralensnoeren en rode franje vormen een soort sluier die het gezicht van de bruid gedeeltelijk bedekte. De blauwe ijsvogelveertjes waren in China zeer in trek om sieraden mee te versieren. 

 

Object

Dit Wereldverhaal is gebaseerd op dit ModeMuze blog van Francine Brinkgreve, dat op 12 februari jl. verscheen. NMvW is partner van Modemuze, een online modeplatform waar onze conservatoren en andere professionals blogs publiceren over modeontwerpers, fashion en ‘minder nieuwe’ kleding en kledingaccessoires. Ook onze collectie kleding en kledingaccessoires zijn daar te zien.