Kunst heelt

Kurkuma, Indiase geelwortel, is een specerij gewonnen uit de wortel van de plant Curcuma longa. Koenjit (kunyit). Het is een vast bestanddeel van kerriepoeder en smaakt wat bitter en peperig. In Azië wordt het al eeuwenlang gebruikt om curry’s op smaak te brengen en de bekende gele kleur te geven. Maar ook als medicijn tegen infecties en hersenaandoeningen.  

Ook in het Westen winnen de ideeën rondom de geneeskrachtige werking van dit ‘heilige poeder’ aan populariteit. Het zou o.a. effectief werken bij de bestrijding van sommige vormen van kanker. Recent onderzoek heeft echter aangetoond dat daar geen wetenschappelijk bewijs voor is.  

Dat er binnen culturen verschillend wordt gedacht over geneeskracht is niet nieuw. Als straks de deuren van de musea weer open mogen, kun je in de nieuwe tentoonstelling HEALING POWER kennismaken met eeuwenoude rituelen en tradities waarmee mensen proberen de lichamelijke en geestelijke balans te herstellen. Van winti en sjamanisme tot hekserij, gecombineerd met beeldende kunst van kunstenaars als Damian Hirst en Marina Abramovic, voor wie spirituele rituelen rondom geneeskracht een inspiratiebron vormde of die het kunstwerk zelf als helende kracht zien.  

Wandelend door de tentoonstelling kom je ook het werk van Santiago Rodríguez Olazábal (Cuba, 1955) tegen. Olazábal is zowel beeldend kunstenaar als priester van Regla de Ifá, een religie van Afrikaanse oorsprong die in Cuba wordt beoefend. Hij raadpleegt het Ifá orakel om zijn cliënten te adviseren bij hun problemen.  

In zijn kunstwerk 'Yo me lo llevo viento malo' (Ik wend de kwade wind af) zie je zo’n Ifá-priester, een babalawo, de man die rechts is getekend. Deze priester voert een ritueel uit om degene, die hem om hulp heeft gevraagd, te bevrijden van diens problemen. De priester reinigt zijn cliënt, die man links, met magisch stof, waarvan de kracht wordt versterkt door het over een balk te blazen met ‘krachtige’ voorwerpen die eraan zijn bevestigd. Deze ‘Krachtobjecten’ doen denken aan de Afrikaanse medicijnbundels en kracht- of spijkerbeelden uit Congo.

Ook de bezem op de balk is een verwijzing naar Congolese tradities. Daar kan een mpiya, een bezem bezield door een overleden familielid, worden gebruikt om een ziekte te behandelen of kwade invloeden af te weren. De handeling vindt plaats op een kruispunt: van oudsher de plaats voor offers, om in contact te komen met de Andere Wereld, de geesteswereld.  

De Afrikaanse diaspora, de verspreiding van mensen uit Afrika over de hele wereld als gevolg van de slavenhandel en, in postkoloniale tijden, door emigratie om economische en/of politieke redenen, zorgde ervoor dat op diverse plaatsen in de wereld elementen uit Afrikaanse religieuze tradities zich vermengden met de daar bestaande godsdienst. Daaruit zijn nieuwe religies ontstaan, zoals Voodoo (Haiti), Winti (Suriname) en Santería (Cuba).  

Kunstenaar en Santería priester Olazábal toont met zijn werk het lijden en verlangen van de mens, maar maakt tevens duidelijk dat deze als zoeker weliswaar eenzaam kan zijn, maar niet alleen is; hij maakt deel uit van een bezield universum. Een troostende gedachte. 

Nieuwsgierig geworden naar de helende werking van kunst? Bezoek HEALING POWER in het Tropenmuseum zodra het weer kan!