Move over Paris!

September is dé maand voor magazines als Vogue (de Nederlandse versie is sinds kort niet meer), Elle en andere bekende titels. Dubbeldikke nummers met pagina vullend beeld: het nieuwe modeseizoen is begonnen! Maar het zijn niet alleen Europese of Amerikaanse magazines en catwalks die hun lezers en bezoekers laten zien hoe het najaar er op modegebied uit gaat zien: ook Vogue Arabia, Vogue México en Elle China doen dat.

Westerse bladen voor jongeren als Dazed and Confused en I-D-Vice tonen shoots van over de hele wereld, en sommige van die titels verschijnen ook in landen als Nigeria. Andersom is het ultrahippe Nigeriaanse The Native Magazine nu ook te krijgen in Londen, Parijs en NY, evenals in vele andere mode steden. 

Op het beeld in de header en het beeld hierboven zie je de prachtige creatie van de Nederlands-Marokkaanse mode-ontwerper en kunstenaar Karim Adduchi. In de Vogue Arabia van Januari 2020 schittert zijn ontwerp uit de collectie 'She has 99 names' gemaakt als ode aan de Imazigh vrouw , gedragen door het Marokkaanse model Meryem Titila Oulhaj en gefotografeerd door Elizaveta Porodina. Deze jurk is gemaakt van oude met de hand geweven tapijten en in 2018 aangekocht door het Nationaal Museum van Wereldculturen. TM 7155-1

Hoewel er in eerder genoemde bladen, ook in de Nederlandse versies, nog steeds vooral aandacht is voor de grote namen die showen in Parijs, Milaan, London of New York, bestaan er nog veel meer hele interessante en vooruitstrevende modeweken. Over de hele wereld vinden er meer dan 110 Fashion Weeks plaats! 

In Nederland alleen hebben we de Amsterdam Fashion Week, de Rotterdam Green Fashion Week, Arnhem Fashion Week enzovoort. Er is ook een Dutch Sustainable Fashion Week, een Africa Fashion Week, én eerder ook een Caribbean onderdeel in die Amsterdamse Fashion Week: kortom, het duizelt ook hier van de vele Fashion Weeks. 

Maar ook in het eerder genoemde Nigeria, waar sinds 2011 in hoofdstad Lagos een modeweek plaatsvindt, én in Bogota, Sao Paolo, Jakarta, Fiji, Hyderabad, Seoul, Panama, Tbilisi, Casablanca. Het zijn stuk voor stuk bloeiende modescenes. En daar gebeuren spannende dingen. Dingen waar wij hier in Nederland over het algemeen weinig weet van hebben, en dat is natuurlijk ontzettend jammer. Gelukkig geldt dat niet meer voor jou, na het lezen van dit Wereldverhaal! 

Fashion Week – Jakarta 2017. Het rechter ensemble is nu te zien in expo Kruispunt R’dam in het Wereldmuseum. Het ensemble bestaat uit o.a. batik en shibori en is van het label Nurzahra van Windri Widiesta Dhari, 2017. Collectie Wereldmuseum WM-77428. Beeld: Getty Images 

Het betekent dat er groeiend bewustzijn is voor andere verhalen over mode. De modegeschiedenis is veelal gebaseerd op de westerse mode, die volgens de meeste academici rond de 14e eeuw zou zijn ontstaan in Europa.  

Andere modes, zoals we die terugzien in onze musea en de collectie van het Nationaal Museum van Wereldculturen, hoorden daar zeker niet bij. Tijdens en na de koloniale periode, vanaf eind 18e eeuw, ontstond een ‘Westerse’ visie op mode, een eenzijdige visie, waarbij de kleding van de overheersers als mode werd gezien en de kleding van de gekoloniseerde mensen werd gereduceerd tot dracht of kostuum.  

Ook de traditionele Surinaamse koto, hier door een kotomisi gedragen, was en is onderdeel van de geschiedenis van de mode. Ca. 1910. TM-5194-2a/f  . Meer over mode en erfgoed uit Suriname lezen? Check dit Wereldverhaal. 

Impliciet zit hierin vervat dat die kleding onveranderlijk is en zich strak conformeert aan een algemene stijl; het is ouderwets en zeker geen mode! De namen van de ontwerpers ervan werden nooit vastgelegd, laat staan gevierd zoals later in Europa. Presentaties van die kleding in musea gebeurde niet op mannequins, maar vaak plat vastgespeld op een paneel, zodat museumbezoekers die doeken konden bekijken en bestuderen. Het menselijk lichaam dat erin hoorde was onzichtbaar, zoals tot recent ook de koloniale geschiedenis en haar belang voor het heden.

Mannenhemd, Guatemala. RV-5969-21

Als we met een andere bril naar de kleding kijken die in onze musea van wereldculturen bewaard worden, kunnen we de geschiedenis van mode en onze musea herzien en verrijken met andere kennis en inzichten.  

Misschien wordt het tijd dat ‘het Westen’ dat meeneemt in zijn onverzadigbare zoektocht naar vernieuwing en creativiteit, want dat is toch waar mode om draait? Daarmee willen wij niet zeggen dat ontwerpers lukraak moeten gaan grasduinen in het erfgoed en creativiteit van andere culturen. Er zijn genoeg voorbeelden in de huidige modewereld waar de inspiratie eerder lijkt op culturele toe-eigening, zoals onder andere in de tentoonstelling Things That Matter in het Tropenmuseum in Amsterdam.

In die expo is tegelijkertijd ook een prachtige voorbeeld te vinden van een bijzondere uitwisseling van inspiratie zoals de Wafrica Kimono uit de collectie van de Kameroense ontwerper Serge Mouangue gemaakt van een Vlisco Wax print, een Nederlands bedrijf dat haar stoffen al meer dan honderd jaar in West-Afrika afzet.

De stoffen van Vlisco spelen een belangrijke rol in de West-Afrikaanse cultuur en worden nauw geassocieerd met een Afrikaanse identiteit. Deze kimono lokt een discussie uit over authenticiteit, interculturele uitwisseling en auteurschap. De kimono geeft een beeld van het Nederlands industrieel ontwerp en de Nederlands-Afrikaanse handelscontacten, maar tevens bepalen deze stoffen (en hun goedkopere reproducties) het straatbeeld van grote delen van West- en Centraal Afrika. Meer weten over waxprints? Lees dan dit Wereldverhaal. 

Onze depots bevatten kleding van overal ter wereld, kleding die met aandacht is gemaakt, vaak op duurzame manier en van bijzondere materialen, haute couture dus. Veel jonge ontwerpers realiseren zich dit gelukkig, en kijken naar die materialen en technieken van vroeger uit verschillende gebieden. Om iets te leren en tot nieuwe vormen te komen.  

Daarbij gaan ze voorzichtig om met die inspiratie, want het is belangrijk de herkomst van die nieuwe kennis te erkennen. Er is aandacht voor techniek en materiaal, maar ook voor hun culturele betekenis voor de culturen van herkomst. Dit betekent niet dat de mode uit die andere culturen alleen maar inspireert:, ze is zelf gewoon ook een creatieve sector die de erkenning van dat hele westen helemaal niet nodig heeft.

Van linksnaar rechts, onder naar boven:

• Jas, rok en top ensemble door Hanae Mori - Collectie jaren 60/70 - TM 7003-1a/d
• Feestgewaad gemaakt van boombast (voor 1899) - Tahiti - RV 1229-193 
• Jas voor getrouwde vrouwen van de Khalkha cultuur uit Noordwest-Mongolie (voor 1991), TM 5405-1 
• Rok door Manish Arora -  TM 6291-1 
• Amautik gemaakt door Martha Tickie (Tickiq), een Inuit ontwerpster uit Nunavut, Canada - TM 7101-1
• Jurk door Ebru Durmaz - 2017 collectie - WM 77425

Deze blog over mode is geschreven door Daan van Dartel, onze conservator mode en populaire cultuur. Daan haar favoriete object uit onze mode-collectie is een jurk voor getrouwde vrouwen gemaakt in Mongolie. Zie de afbeelding in de bovenstaande fotogalerij . ''Toen ik dit voor het eerst in het echt zag, kon ik mijn ogen er niet vanaf houden. 

Het is een voorbeeld van een ontwerp dat in ons museum geen mode genoemd wordt, en ik vind het dan interessant waarom niet? Kleding van andere dan Europese of Amerikaanse snit is altijd beschreven als niet-modern, traditioneel, als klederdracht. En dat geldt niet alleen voor zogenoemde niet-Westerse kleding, maar ook voor subculturen binnen Europa, zoals bijvoorbeeld de kleding het eiland Marken of Staphorst. Maar als we leren over deze kledingstijlen, zien we dat er veel overeenkomsten zijn met mode, alleen binnen een andere context, een ander systeem heet dat dan.

Deze jas is speciaal voor getrouwde vrouwen gemaakt. Er zit maanden werk in, dure materialen, en enorm vakmanschap, het is gewoon haute couture. Als we het vervolgens traditionele klederdracht noemen, is de waardering anders, en zit daar een idee in besloten dat het statisch is, onveranderlijk. Maar ook hier wordt continu aangepast, materialen veranderen, mouwen en rokken worden korter of langer, een andere knoop wordt toegepast. En ook het idee van ‘met de mode meegaan’, speelt vaak mee."